Geçtiğimiz günlerde yaşadığımız Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 şiddetindeki iki deprem sonucu ortaya çıkan tablo, hepimizi derin üzüntü ve yasa boğmuştur. Öncelikle bu depremlerde hayatlarını kaybedenlere Allah’tan rahmet, yaralananlara acil şifalar, yakınlarına da sabırlar dileriz.
Tüm yurttaşlarımız gibi, İNDER üyesi Yapı Müteahhitleri de deprem bölgelerine her türlü yardımı yapmak için seferber oldu. Ancak en büyük yardımların bile ortaya çıkan yıkım karşısında sınırlı bir etkiye sahip olacağı, yitirilen canları geri getirmeyeceği malumdur. Bu nedenle, afet bilincinin ve deprem meydana gelmeden önce alınacak tedbirlerin çok daha önemli ve anlamlı olduğu kanaatindeyiz.
Her deprem sonrasında olduğu gibi “binalarımız depreme karşı güvenli mi?” yönünde çeşitli sorular cevap beklemektedir. Bu sorular gayet haklı ve yerinde olup aynı zamanda bizlere, yaptığımız iş ile ilgili detaylı bilgi verme fırsatı tanımaktadır.
Bu vesileyle sizlerle, yapılarımızı projelendirme safhasından, teslim aşamasına kadar nasıl inşa ettiğimizi kısaca gözden geçirelim. Aşağıda aktarılan işlemler ve öncelikler, sadece bizlere mahsus özel bir yol veya yöntem olmayıp, bu işi layığıyla yapan tüm meslektaşlarımızın olmazsa olmaz yol haritasıdır. Bu yol haritasına uymadan inşaat yapanları meslektaş olarak kabul etmiyoruz. Bu olmazsa olmaz şartlara uygun olmayan inşaat projelerini tasdik edenleri, kontrol edenleri ve bu inşaatlara iskan (yapı kullanım izin belgesi) müsaadesi verenleri de, sebep oldukları ve olacakları felaketlerden dolayı kanunlarımıza ve Allah’a havale ediyoruz.
Bir Projenin Tasarlanmasından İskan Edilmesine Kadar Geçeceği Yolların Haritası
İNDER üyesi olarak inşa ettiğimiz tüm projelerimizde bu yol haritasına bağlı kaldığımızı ve kalacağımızı taahhüt ediyoruz.
- Ön Proje Çalışmaları;
- İlgili Belgelerin Toplanma Süreci Çalışmaları ;
- Tapu Müdürlüğünden tapu veya tapu kaydı alınır.
- İlgili İlçe Belediyesinden çap belgesi alınır.
- Lihkap bürosundan aplikasyon krokisi alınır.
- İlgili İlçe Belediyesinden imar durumu alınır.
- İlgili İlçe Belediyesinden inşaat istikameti alınır.
- Parseller ile ilgili varsa terk, satın alma, tevhid, ifraz işlemleri yapılır.
- İmar mevzuatına uygun olarak, kullanım amacı ve arzu edilen konsept doğrultusunda bir mimari avan proje oluşturulur.
- Ön projede yapılacak bina için zahiri ve hareketli yük kabulleri yapılarak amaçlanan hizmete uygun dizayn için taşıyıcı sistem tespit edilerek, taşıyıcı sistem elemanlarına ait ön boyutlama yapılır.
- Bu şekilde ön boyutları verilmiş ve yükleri tespit edilmiş olan avan proje ile zemin etüdü safhasına geçilir.
- Zemin Çalışmaları;
- Proje yapılacak arazi için, (heyelan bölgesi olmaması kaydı ile) imar mevzuatı şartlarında tasarlanan proje için fay haritaları ve zemin etütleri ile ilgili çalışmalar yaptırılır. Elde edilen veriler ile zeminin halihazırdaki durumu tespit edilir.
- Deprem bölgelerinde yapılacak yapılarda fay hattı arasındaki mesafe zemin etüdü ile birlikte hesaplanır. Dünyadaki genel uygulamalarda 15 m yeterli olarak kabul edilmekle birlikte ABD’nin Kaliforniya eyaletinde deprem oluşturabilecek fayların sağında ve solunda 25 – 50 metre arasında emniyet bantları oluşturulmaktadır. Projelerimizde, yerbilimciler ve yerel yönetimler tarafından ortaklaşa belirlenen mesafeler minimum değerler olarak kabul edilerek uygulamalar yapılır.
- Yapılan zemin etütleri sonucunda, zeminin yapısı ve taşıma gücü tespit edilir. Üzerine inşa edilecek yapıyı taşıyıp taşıyamayacağına karar vermek için analizler yapılır.
Şayet zeminin taşıma gücü hiçbir iyileştirmeye ihtiyaç duymadan yeterli ise o hali ile kabul edilir.
Şayet veriler zeminin iyileştirilmesini gerektiriyor ise zemin mekaniği akademisyenlerinin yapacakları projeler ve danışmanlıkları ile zemin iyileştirilir. İyileştirme yöntemleri olarak da akademisyenlerin yaptıkları projelere göre jet grout, fore kazık, baret kazık uygulamaları ile zemin gerekli emniyet payını da içerecek şekilde taşıma yönünden uygun hale getirilerek inşaat yapılır.
- Ruhsat Projelerinin Hazırlanması;
- Bu safhaya kadar elde edilmiş verilere göre mimari proje hazırlanmasına geçilir.
- Statik projelerin yapımına meri imar planları ve başta deprem yönetmeliği olmak üzere tabi olunan tüm yönetmeliklere bağlı kalınarak, mimari proje ile eş zamanlı olarak başlanır. Yönetmelik şartları asgari olarak yerine getirilmesi gereken hususlardır. (Tüm İNDER Üyeleri, projelerinde yönetmelik şartlarının üzerindeki değerleri esas alırlar.)
- Statik proje hazırlanırken mimari projeye uygun olarak uygulanması gereken hususlar;
- Düşey taşıyıcıları oluştururken x ve y eksenlerine göre atalet momentlerinin birbirine yakın olmasına özen gösterilir,
- Asansör ve merdiven taşıyıcı perdelerinin oluşturacağı çekirdeklerin mümkün olduğunca geometri merkezlerinde oluşturulmasına özen gösterilir,
- Mümkün olduğunca sistemin ağırlık merkezi ile atalet merkezinin örtüşmesinin sağlanmasına özen gösterilir,
- Taşıyıcı sistem oluşturulurken, mümkün olduğunca yatay taşıyıcı eleman (kirişler) tercihlerinde ‘yassı kiriş’ yerine ‘sarkan kiriş’ tercihine özen gösterilir. Kirişlerdeki kesişme noktaları mümkün olduğunca düşey elemanların geçtiği noktalarda oluşturulur.
- Bina köşe noktalarında mimari proje elveriyor ise köşe perdelerine yer verilir,
- Statik hesapların yapılmasından sonra projede kullanılacak beton ve inşaat demiri sınıfı belirlenir. O bölgede temin edilmesi olanak dışı olabilecek beton sınıflarının seçilmemesi gerekir. Örneğin o yörede bulunmayan çimento ve agrega cinsine bağlı olarak elde edilebilecek C80 gibi çok yüksek sınıflı beton seçilmemeli.
- Beton ve demir sınıfları belirlendikten sonra statik projede nihai olarak sistem seçilir ve boyutlama buna göre yapılır.
- Gerek mimari, gerekse statik projeler hazırlanırken elektrik ve mekanik projelerinin de hazırlığına başlanır. Mimari ve statik projelerin hazırlanma safhalarında göz önüne alınacak olan teknik donanımlar (asansörler, havalandırma ve yangın tesisatları, kazan ve hidroforlar vs.), yatay ve düşey şaftlar, trafo ve jeneratör odaları vs. belirlenerek disiplinler arasında koordinasyon yapılır. Statik kalıp planlarının üzerine mekanik, elektrik projelerindeki bütün boru geçişlerinin önceden işlenmesi ile onaylarının da alınmış olması sağlanmış olur. Böylelikle imalat aşamasında karot ile betonarme elemanlarda boşlukların (uygulama hatası yaratabilecek kontrolsüz boşluklar) açılmasının önüne geçilmiş olur.
- Yangın ve deprem senaryolarına göre projelerde yer alması gereken ekipman ve fonksiyonlar bu projelerin hazırlanmasında göz önüne alınır.
- Tüm bu projelerin hazırlık safhasında tasdik mercilerinden (Belediyelerin ilgili katları veya Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ilgili katları) ve imalat ile ilgili (cephe, doğrama, gibi) danışmanlardan ara görüşler alınır.
- Projelerin Tasdiki ve İnşaat Ruhsatının Alınması;
- Hazırlanmış olan mimari, statik, elektrik, mekanik, ısı yalıtım, vs. projeleri, proje tasdik mercilerinde (Belediyelerin ilgili katları veya Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ilgili katları) kontrolleri yapıldıktan sonra, tasdik ettirilir. İmar ve Şehircilik Müdürlüklerinden İnşaat Ruhsatı Alınır. Bu safhada bakanlık sisteminden çıkan Yapı Kontrol Firması ile de Yapı Sahibi, inşaatın denetlenmesi için sözleşme imzalar.
- Uygulama Projelerinin Hazırlanması;
İnşaatın yapımına başlarken şirketin mimari ofisinde uygulama projeleri detaylandırılarak hazırlanır.
- İnşaatların İmalat Safhası
İşin en can alıcı noktası burasıdır. Bu safhaya kadar her şey tam olarak yapılmış olsa dahi, bu safhanın gerekleri tam olarak yerine getirilmediği taktirde diğer hususların yapılmış olmasının hiçbir kıymeti yoktur. Bu noktada sıkı denetim önemli ve gereklidir.
- Şantiye Kurulumu;
- Projenin büyüklüğüne göre yeterli tecrübedeki teknik elemanlar ile çekirdek kadro oluşturulur. Varsa yeni katılan teknik elemanların oryantasyonları yapılarak kamp kurulumuna geçilir. Kamp kurulumunda, yine projenin büyüklüğüne göre idari binalar, işçi koğuşları, yemekhane, revir, hamam, ibadethane, depolar vs yer alır.
- Şantiye güvenliğinin sağlanması, yapılacak projeye göre yeterli eleman ve ekipmanlar ile oluşturulur.
- Teknik ekip, proje müdürü veya şantiye şefi liderliğinde ruhsat ve uygulama projeleri üzerinde çalışır, varsa projelerdeki aykırılıkları ilgili proje bürolarına bildirir.
- İş Güvenliği;
- Şantiyelerde kuruluştan iş bitimine kadar iş güvenliği bakımından noksansız çalışması için gerekli tüm önlemler alınır ve teknik kadro tarafından sürekli denetim altında tutulur. Ayrıca anlaşma yapılan iş güvenliği firması tarafından iş süresince tüm sağlık ve güvenlik hizmetleri verilerek denetimleri yapılır.
- Kullanılan iş makinalarının periyodik bakım ve onarımlarının zamanında yapılması sağlanır (inşaat asansörleri, kule vinç vs).
- Temel İmalatı Safhası;
- Hafriyat çalışmaları sırasında kazılan alanın civar binalara ve ağaçlara zarar vermemesi için gerekli önlemler (shotcrete – püskürtme beton / palye yapılması – kademeli kazı / iksa gibi) alınır,
- Çalışmalar sırasında zemin suyu seviyesi temel kotundan yüksek ise denge / denge kuyularından motopompalar ile su tahliyesi yapılarak su seviyesi temel kotları altına indirilir.
- Şayet zemin etütleri, zeminde jet grout, fore kazık, baret kazık gibi uygulamaların yapılmasını gerektiriyorsa; söz konusu uygulamalar ehil akademisyenler gözleminde ve denetiminde yaptırılır.
- Temel kazısında nihai kota, şayet grobeton hemen dökülmeyecek ise kazının açık olarak bırakılması doğru olmadığından inilmez. 30-40 cm bir pay bırakılır. Grobeton (10 cm 150 doz) dökülecek safhada bu pay kazılır. Grobeton dökümünden evvel örselenmiş zemin temizlenerek yerinden oynamış herhangi bir tabaka bırakılmaz. Şayet temel seviyesinde münferit büyük çukurlar veya farklı zeminler var ise bunlar temizlenerek C 25 (uygun evsaflı beton sınıfı seçilerek) beton ile doldurulup homojen bir zemin elde edilir.
- Temel alanı büyüklüğüne göre, civarından gerekiyorsa içinden balık sırtı şeklinde grobeton altından olmak üzere, üzerine geotekstil keçe serildikten sonra mıcırlama yapılmış drenaj boruları ile drene edilerek zemin suları, akar kot kurtardığı takdirde tabi halde, yoksa cebri olarak farklı seviyelerde devreye giren motopomplar ile deşarj edilir.
- Zemin grobeton dökülüp hazırlandıktan sonra su izolasyonu için temizlenip zemine en uygun vasıftaki izolasyon malzemesi (tek yüz izolasyon, beton içi izolasyon katkıları vs.) ile detayına uygun bir şekilde su yalıtımı yapılır. Yeni trendde göre
- Asansör çukurları temel kotundan daha aşağıda bir kotta olacağından asansör çukurları içinde, ilerde dışardan gelip birikebilecek suların tahliyesi için kullanılacak pompa kuyuları oluşturulur.
- Zemin kotu altındaki bodrum katlardaki taşıyıcı ve toprak perdeleri üzerine danışmanlar tarafından önerilen malzeme ile su izolasyonu yapılır. Ancak önce tie-rot (betonarme kalıp delikleri) ve varsa karot delikleri hacmi genişleyen malzemeler ile tıkanır. Perdelerin toprak ile temas edecek kısımların arkaları uygun malzemeler ile doldurulmadan önce koruyucu olarak izolasyon sistemine uygun ekstrüde polistiren köpük veya polistren köpük yapıştırılır ve üzerine drenaj levhası veya duvar örülerek izolasyon korumaya alınır. Dolgu yüksekliği 5 m den fazla ise araya granül mıcır tabakası içinde drenaj boruları ile bir su drenajı daha yapılır. Drene edilen su gene akar kot kurtardığı taktirde tabi hali ile, yoksa tabandaki drenaj kuyularına intikal ettirilerek deşarj edilmesi sağlanır.
- Demir İmalatının Yapılması Safhaları;
Binalarımızda yaşarken inşaat demirlerinden oluşan bir kafesin içinde yaşadığımızı unutmayalım. Bu ortamda oluşan statik elektriğin topraklanması şarttır. Zira temellerde yaptığımız mutlak su izolasyonu ile demir donatısının toprak ile irtibatını kesiyoruz. Binalarda yapılan katodik koruma ile donatının (perdelerinin ve temel donatısının) korozyona karşı korunması hedeflenir.
(Buradaki topraklama elektrik tesisatı için yapılan klasik topraklama ile karıştırılmamalı).
- Kullanılacak inşaat demirinin evsafı statik projelerde belirlenmiş olup, uygulamalarda da bunun dışına çıkılamaz.
- İnşaat demirleri kaynakla kesilemez, zira kesilirse evsafı değişir.
- İnşaat demirleri çok uzun zaman açık hava şartlarında (yağmur, güneş) bırakılamaz. Bırakılmaları gerekiyor ise üzerleri koruyucu malzeme ile kaplanır. Zira uzun süre su ve güneşe tabi olan demir korozyona (paslanır) uğrar ve böylelikle çaptan düşer. Şayet bu şekilde demir kullanılacak ise tel fırça ile pas tabakası temizlenip çapı kumpas ile ölçülür, bulunan yeni çap ölçüsü dikkate alınarak kullanılır.
- Statik hesaplarda belirlenmiş olan demir alanlarını sağlayacak uygun çap ve sayıdaki demirler seçilmek sureti ile betonarme sistemin donatıları dizayn edilir. (Donatıların beton ile tamamen sarılmasını sağlamak için çubukların arasındaki net aralık donatı çapından, maksimum agrega çapının 4/3′ ünden ve 20 mm’den az olamaz. Donatıların pas payları yerine göre 20-50 mm arasında kullanılır.)
- Demir donatılarının sistemde hangi yerlerde ve hangi detayla yer alacağı projelerde detaylandırılmış olup uygulamada bu şekilde kullanılmaları şarttır. Yatay donatıların (etriyeler) kancalarının 135 derece kıvrılmaları esastır. (En hassas noktalardan biri etriyelerin 135 derece kıvrılarak montaj yapılmasıdır. Kesinlikle 90 derece kıvrılarak montaj yapılmamalıdır. Deprem sırasında kolonların kırılmasının başlıca nedenlerinden biri işçilik kolaylığı nedeniyle etriyelerin 90 derece kıvrılarak yapılmasıdır.) Etriyeler, projede belirtilmiş sıklaştırma bölgelerinde ve düğüm noktalarında projede verilmiş aralıklar ile yerleştirilmesi esastır.
- Düşey ve yatay elemanların kesiştikleri düğüm noktalarında donatıların gereği şekilde montajlarının yapılması için düşey elemanlar (kolon, perde) ile yatay elemanlar (kiriş, döşeme) eş zamanlı dökülmez. Eş zamanlı döküldüğü taktirde düşey elemanlara istenilen slump (evsaf) seviyesindeki beton usulünce yapılmış düğüm noktasından geçirilerek dökülemez. Geçirildiği varsayılsa bile düşey eleman vibre etmek mümkün olmaz. Halen bazı projelerde ısrarla kolon, perde ve döşemeyi tek kerede dökme ısrarında bulunan projelerde betonu yerleştirmek için yüksek slump’lı beton dökülmekte veya düğüm noktalarında usulüne uygun etriye sıklaştırması yapılmamaktadır. Bu da asla kabul edilemez.
- Düşey ve yatay elemanların birleşim noktalarında temizlik, aderans artırıcı önlemler, chipping (sertleşmiş beton üst yüzeyinin su jeti veya kırıcı ile bir miktar traşlanıp temiz betonu ortaya çıkarma işi) konularında gerekli işlemler özenle yapılır.
- Beton İmalatının Yapılması Safhaları;
Statik hesaplarda öngörülmüş olan beton cinsi için verilmiş olan 7 ve 28 günlük mukavemet değerleri minimum değerler olarak kabul edilerek, bunu sürekli olarak sağlayabilecek bir hazır beton firması ile anlaşma yapılır.
- Hazır beton mikserinin santraldan çıkışı ile şantiyeye varış zamanı, kabul edilen zaman dilimi içinde kalmasına azami dikkat edilir. Süreyi geçmiş olan mikserler geri gönderilir.
- Beton dökümünden önce her mikserdeki betonunun slump’ının olması gereken değerde olup olmadığı kontrol edilir. Uygun olmayan slump’a sahip mikserler geri gönderilir.
- Beton dökme ideal sıcaklığı +5 ila +30 dereceleri arasındadır. Bu derecelerin dışındaki durumlarda ilave tedbir alınır. (Taze betonun döküldüğü ortamın sıcaklığı 24 saatte +5 °C altına düşmesi halinde, 48 saat süreyle, bir günden fazla zaman sürecinde +5 °C altına düşmesi halinde ise 72 saat boyunca don etkisinden korunmalıdır.)
- Beton sabit veya mobil pompa ile dağıtıcılar vasıtası ile kalıplara yerleştirilir. Segregasyon olmaması için beton uygun yükseklikten kalıp içine bırakılır. Kalıplara yerleştirilen beton şartnamelerdeki şekilde uygun vibratör kafaları ile vibre edilir.
- Beton dökümünden sonra betonu aşırı güneş, don ve rüzgar gibi dış etkenlerden korumak için tedbir (jüt çuval serilir) alınır. (Betonun 7 gün sabah ve akşam olmak üzere jüt çuval serilmiş döşeme ve jüt çuval ile sarılmış kolon ve perdelerin sulanması gerekir) (Depremden sonra aylarca artçı depremler devam ettiğinden dolayı beton dökümü yapılmaz)
- Duvar İmalatların Yapılması;
- Bölme duvarları 3m yüksekliği geçtiği taktirde, araya hatıl yapılmak sureti ile yükseklik kısıtlaması sağlanır,
- Duvar ile tavan birleşimleri kama ile sıkıştırılıp poliüretan köpük ile doldurulur,
- Duvar köşe dönüşleri birbirine geçme şekilde yapılır,
- Duvar ve beton birleşimlerinde L demirlerle ara ara bağlantılar yapılır.
- Yapı Denetim;
Uygulama sırasında yapılan imalatların kontrolü, sadece Yapı Denetim Firmaları’na bırakılmamakta olup İNDER Üyesi Firmalarının tecrübeli kadroları tarafından iç denetimi olarak ayrıca yapılmaktadır.
Zira betonarme bir yapının denetimi, sadece beton kalitesini bilgisayar çıktılarından takip etmekten ibaret değildir. Aşağıdaki hususlar da, titizlikle takip edilir.
- Demir donatının yeterli sayı ve çapta statik projede belirlenmiş dizayna göre kullanılmış olup olmadığı kontrol edilir,
- Şantiyelerde üretilen veya dışardan gelen betonların evsaflarının kontrol edilmesi.
- Beton dökülürken gerekli ihtimamın gösterilip gösterilmediği kontrol edilir,
- Betonun uygun olmayan hava şartlarından korunup korunmadığı kontrol edilir,
- Kalıp sökümünün usulünce yapılıp yapılmadığı kontrol edilir.
- Yapı Kullanma İzin Belgesi (İskan Ruhsatı) Alınması;
- Proje tamamlandıktan sonra belediyenin ilgili birimlerine müracaat edilir. İskan müsaadesi alınması için belediye kontrol ekipleri tarafından (Mimari-Statik-Mekanik-Elektrik-Yangın ile ilgili) gereken muayeneler yapılır.
- Bu yapılan kontrollerden sonra hiçbir eksikliğin olmaması durumunda ilgili belediyece Yapı Kullanma İzin Belgesi (İskan Ruhsatı) verilir.
- Teslim;
- Dairenizin veya iş yerinizin tesliminde, yaşam rehberi ile tüm cihazların garanti belgeleri sunulur.
- Projenin ortak mekanlar ile ilgili tüm as built projeleri yönetime teslim edilir.
- Teslimden sonra olası bir ihtiyaç halinde bilgi edinilmesi için, dairenin duvarlarından, tavanlarından ve döşemelerinden geçen elektrik, kuvvetli & zayıf akım kabloları, sıcak & soğuk su gibi tesisatların yerlerini belirleyen projeler (as built), arşivlerimizde saklanmaktadır.
Son söz olarak,
- İNDER Üyeleri tüm projelerinde yukarıda sıralanan yol haritasına aynen uymaktadır.
- İNDER Üyesi Firmaları’nın tecrübeli kadroları tarafından yapı denetime ek olarak iç denetimleri ayrıca yapılmaktadır.
- İNDER üyeleri; tüm projelerinin Yapı Kullanma İzin Belgelerini (iskanı) almaktadır. Proje teslimi yaptıkları iskanı alınmamış hiçbir projeleri bulunmamaktadır.
- İNDER Üyeleri, projelerinin statik hesaplarını ve zemin etütlerini üniversitelerimizin değerli akademisyenleri danışmanlığında ülkemizin önde gelen mühendislik bürolarına yaptırmış ve yaptırmaktadırlar.
- İNDER Üyeleri, projelerini meri imar mevzuatı ve şartnamelerine tamamen uyulmak sureti ile yaptırmaktadırlar.
- Tüm İNDER Üyeleri, projelerinde şartnamelerde aranan değerleri minimum değerler olarak kabul ederek yönetmelik şartlarının üzerindeki değerleri esas alırlar.
