İnternetteki yalan haberleri tespit etmek için! “Haberin kaynağına gitme” “hermeneutics’’

Bilim metodolojisinde, metnin detaylı okunmasını ve incelenmesini vurgular!

    İnsanın yapısının en belirgin özelliklerinden biride inanmaktır. Yeryüzünde inanma ihtiyacı duymamış bir topluluk yoktur.

İnanma ihtiyacı insanlığın zor zamanlarında veya endişe duyduğu, fanatiklik derecesinde taraf olduğu konularda ortaya çıktığı ifade edilmekte ve insanın çaresizliğiyle ilişkilendirilmektedir.

      Günümüzde insanlar yanlış haberleri bazen kaos ortamı yaratmak bazen de halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek için yaparlar. Bazen de siyasi bir görüşü benimsetmek veya taraf toplamak amaçlı yaparlar. İnsanlar kendilerini mutlu eden, umut veren haberleri okudukları zaman doğruluğunu çok fazla sorgulamazlar.

Haber her devrin en önemli gücüdür.

Yapılan araştırmalarda okuduğu haberin doğruluğuna inanmayan pek çok kişinin bile absürt ve eğlenceli olduğunu düşündükleri için bu tarz haberleri paylaştığı tespit edilmiştir.

İLGİLİ HABER Öğrencilere 5 Bin TL Destek! E-Devlet Başvuru Ekranı Açıldı

     İnternet de yayınlanan her bilgi sayfası için herhangi bir denetim söz konusu değildir. Okuduğumuz metinlerin yayınlanmadan önce içeriğini kimsenin onaylamak durumunda olamayacağını belirterek, elde edilen bilginin değerlendirilmesi ve doğruluk denetiminin büyük ölçüde araştırıcının kendi sorumluluğunda olduğunu ve bu denetimin internette araştırmayı yapan bizler tarafından yapılması gerektiğini bilmeniz gerekir.

Bu bilgi kirliliği içerisinde doğru habere ulaşmanız sizler için gereksiz yere zaman kaybı yaşatabilir.

Dünya’da 2 Milyar web sitesi olduğu, her saniye yenilerinin de eklendiğini biliyoruz. Fakat bu sitelerin sadece 200 Milyon kadarı aktif olarak güncelleniyor günümüzde web sitelerinin yaklaşık %75′ inin aktif olmadığı biliniyor. Bu kurulan sitelerin hiçbir güncelleme, değişiklik veya faaliyet göstermediği diğer bir tabirle terk edilmiş siteler olduğu bilinmektedir. Bu rakamların bu denli yüksek olmasındaki en büyük etken teknolojinin hızla gelişmesi sayesinde dakikalar içerisinde bir web sitesi veya blog oluşturulabilmesidir.

İnternetteki yalan haberleri tespit etmek!

    Doğru bilgiye ulaşmak, yalan haberleri tespit edebilmek bizim için önemlidir. İnternette her gün maruz kaldığımız yüzlerce bilgi ve haberin doğruluk payı ne kadardır, hangi kısmı doğru, hangi kısmı sahtedir? Neyi empoze etmeye çalışmaktadır, haberin amacı gerçekten haber vermek mi, yoksa kandırmak mıdır? Bireylerin kendi zihinlerinde yaratıkları komplo teorilerimidir?

Çoğu kişi internette gördüğü her bilgiyi sorgulamadan doğru kabul ediyor. Fakat gördüğünüz kaynaklara hemen inanmadan mantıklı olup olmadığına bakabilirsiniz.

Yazımın devamında aslında sizleri “doğru ile yalan haberi” birbirinden ayırt edebilecek bazı püf noktaları anlatmak istiyorum.

Bir haberin ne denli güvenilir olduğuna karar verebilmeniz için, haberin ilk yayıldığı özgün kaynağı tespit etmeniz önemlidir.

Yalan haber yayma işini ideolojik veya bir amaç için yapan teknoloji uzmanları olabilir. Bu kişilerin hazırladıkları montaj, hileli görüntü ve videoların inandırıcılık olasılığı çok yüksektir. Bu tarz görüntülere inanıp paylaşmadan önce yetkili kurumlar, kişiler tarafından onaylanmasını, haberin doğruluğunun ispatlanmasını beklemelisiniz. Toplumu ilgilendiren sağlık, siyaset gibi haberler içinde resmi kurum veya kuruluşların sitelerini, basın sözcülerinin açıklamalarını kontrol etmelisiniz. Haberi okuduğunuz sitenin iletişim bilgileri, hakkımızda, kaynaklar, imtiyaz sahibinin kim olduğuna kadar bakmayı unutmayınız. Eğer bu kısımda herhangi bir bilgi bulamazsanız kaynağa asla inanmamalısınız.

TV kanalları ve gazetelerde aynı haberin farklı şekilde yorumlandığını hepimiz bilmekteyiz. Bu yüzden habere konu olan bilgi; resmî açıklama ise gov.tr uzantılı sitelere, kapasitesi yüksek bağımsız basın organlarına, gazetecilere, editöryel doğruluk kontrollü kurumlara veya daha önceden bilgi doğrulamasını yaptığınız “haberin kaynağı” olan web sitelerine itimat etmelisiniz.

Örnek alan adları uzantıları

.gov.tr     Devlet kurumları için ayrılmıştır.
.com.tr    Ticari faaliyet gösteren kişi ya da kurumlara verilmektedir. 
.org.tr      Vakıf, dernek, sivil toplum örgütleri
.av.tr        Türkiye Barolar Birliğine kayıtlı avukatlar içindir.
.pol.tr       Polis, emniyet teşkilatı için ayrılmıştır.
.bel.tr       Belediye teşkilatları için ayrılmıştır.
.mil.tr       Askeri kurumlar için ayrılmıştır.
.k12.tr      Millî Eğitim Bakanlığınca onaylanmış öğretim kurumları kullanabilir. 
.edu.tr   (YÖK) tarafından tanınan eğitim kurumları içindir.

Dijital okur yazarlık artmalı!

     Yanlış bilgiyle mücadele etmek için öncelikle okunan haberlere ve dijital içeriklere daha önceki yazımda da bahsettiğim şüphe refleksinin geliştirilmesi gerektiğine inanmaktayım. Zorlu ve zaman gerektiren bir süreç olsa da toplumsal olarak dijital okur yazarlığımızı artırmamız gerekmektedir.

Doğru bilgiye erişmek hepimizin hakkı ve bu hakkımıza erişemediğimiz durumlarda hem birtakım toplumsal tehditlere açık hale gelebiliriz, hem de bizlere güvenen kişilere zarar verebilecek sonuçlar yaratabiliriz.

Okan ALGÜN
Siber Güvenlik Uzmanı

Kaynak Siteler:

www.internetlivestats.com
www.wearesocial.com

Okan ALGÜN - Siber Güvenlik Uzmanı

MCITP - Siber Güvenlik Uzmanı

See Full Bio