Kastamonu’da hangi beylikler hüküm sürdü? Tarih katmanlarının izinde Çobanoğulları ve Candaroğulları
Antik krallıklardan Osmanlı’ya uzanan Kastamonu, Türk beylikleri arasında Çobanoğulları ve Candaroğullarıyla güçlü bir iz bıraktı.
Kuzey Anadolu’nun geçitlerinden birine yaslanan Kastamonu, coğrafyanın armağan ettiği yollar sayesinde hem ticaretin hem de kültürel etkileşimin kavşağı oldu. Gölköy Enstitüsü yakınlarında 1947–48’de bulunan taş aletler, bölgenin yerleşim tarihini Orta ve Üst Paleolitik dönemlere götürür; bu arkeolojik veriler, kentin hikâyesinin yalnızca yazılı kaynaklarla başlamadığını ortaya koyar.
Antikçağda sahneye Hitit etkisi çıkar; Paflagonya çerçevesinde Frig ve Lidya izleri belirir. MÖ 4. yüzyılda Büyük İskender’in doğuya ilerleyişi Anadolu’yu Makedonya’ya bağlar; takip eden süreçte Pontus Krallığı bölgede söz sahibi olur. MÖ 64 civarında Roma egemenliği yerleşir ve şehir MS 395’te imparatorluğun bölünmesiyle Bizans yönetimine dâhil olur. Bu dönemlerde Taşköprü, idari açıdan öne çıkan bir merkezdir; Kastamonu ise ölçeği daha küçük, fakat geçiş yollarına yakın bir kasaba profilindedir.
Türk siyasi varlığının güç kazandığı 13. yüzyıl, Kastamonu için yeni bir başlangıçtır. 1227–1309 arasında Hüsamettin Çoban’ın liderliğinde teşkilatlanan Türkmen unsurlar Çobanoğulları Beyliğini kurar. Denizle kara arasındaki hatları izleyen kervan yolları, beylik için güvenlik ve vergi düzeni anlamına gelir; hanlar, mescitler ve pazar alanları iktisadi hayatın omurgasını oluşturur. Bu süreçte Kastamonu, iç pazarı besleyen üretimle ve çevre yerleşimlerle kurduğu bağlarla canlı bir merkez kimliğine kavuşur.
Ardından sahne Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) Beyliğine devrolur. Anlatıya göre Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Mesud’un Moğollar elinden kurtarılmasında rol alan Temür Yaman Candar’a Kastamonu verilir. Candaroğlu Süleyman Paşa’nın 1309’da Çobanoğulları hâkimiyetini bitirmesi, yeni dönemin kapısını aralar. İsfendiyar Bey devri, medreseler, zaviyeler ve zanaatla örülen şehir yaşamının güçlendiği bir evreye işaret eder. Sinop limanı üzerinden Karadeniz ticaretine bağlanan yollar, Kastamonu’nun ekonomik ritmini yukarı taşır; ilmî çevreler ve vakıf kurumları, kalıcı bir kültür altyapısı kurar.
1461’de Fatih Sultan Mehmed’in Trabzon’a uzanan hamlesi, Candaroğulları iktidarını tarihe karıştırır ve Kastamonu Osmanlı idaresine yerleşir. 1461–1922 çizgisinde şehir, Karadeniz hinterlandını İstanbul’a bağlayan güzergâhlarda stratejik bir durak hâline gelir. Ahilik örgütlenmesi, bedestenler ve üretim loncaları sayesinde kentsel ekonomi tutarlı bir düzen kazanır; camiler, hanlar ve köprüler şehir siluetini belirler.
Milli Mücadele döneminde Kastamonu, İstiklal Yolu ile anılır. İnebolu’dan başlayan hat, silah ve cephaneyi, giyecek ve erzakı Ankara’ya ulaştıran güvenli bir omurga görevi görür. Halkın seferberliği, şehrin hafızasında özel bir yer edinir. “Çanakkale Türküsü”nün Kastamonulu Âşık Yorgansız Hakkı’ya atfedilmesi, bu hafızanın güçlü sembollerinden biri kabul edilir.
Cumhuriyet’in ilk yıllarında şehir, modernleşme adımlarını yakından deneyimler. 1925 yazında Mustafa Kemal Atatürk’ün Kastamonu ziyareti, Kıyafet ve Şapka İnkılabının toplumsal karşılığını bulduğu günler olarak hatırlanır. Eğitim kurumları ve yerel basın, yeni Cumhuriyet değerlerinin kentle buluşmasına aracılık eder; tarihî çekirdek ile modern şehir anlayışı yan yana ilerler.
“Kastamonu’da hangi beylikler vardı?” sorusu, tarih literatüründe iki güçlü adla öne çıkar: Çobanoğulları ve Candaroğulları/İsfendiyaroğulları. Arka planda ise Hitit’ten Pontus’a, Roma’dan Bizans’a, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan geniş bir referans yelpazesi bulunur. Bu birikim, günümüz Kastamonu’sunda anıtsal yapılardan sokak isimlerine kadar pek çok izde kendini gösterir; şehir, Anadolu tarihinin sürekliliğini yaşayan bir açık hava arşivi gibi taşır.
İçerikteki bilgiler Kastamonu Haberleri sitesinden temin edilmiştir.
KARTAL'DA HAVA
BLOG
YAZARLAR
