YÖK’ün Doçentlik Sınavlarına İlişkin Sorularına Cevap ve Öneriler

YÖK, üç aylık bir çalışma sonunda, yardımcı doçentlik kadrolarını nasıl kaldıracağına dair kamuoyu ile paylaşılabilecek bir görüş oluşturamadığı, topu üniversitelere atarak işin içinden sıyrılma eğiliminde olduğu izlenimini vermektedir. Nitekim doçentlik sınavlarına ilişkin 7 soru sorarak bu soruların cevabını ve varsa öneriler talep etmektedir. YÖK’ün sorularına verdiğimiz cevap ve önerilerimiz aşağıdadır:

Soru 1: Mevcut sistemde ilk aşamada uygulanan doçentlik başvuru şartlarının aranmasına devam edilmesi, bununla birlikte merkezi yapılan sözlü sınav şartının kaldırılması;

İLGİLİ HABER Karagümrük taraftarının hayali gerçek olur mu?

Cevap ve Öneri 1;

1. a) Şu anda Doçentlik aşamasında ön şartlı olarak üç sınav söz konusudur; birincisi merkezi yabancı dil sınavından 65 alma şartıdır. Bu şart diğer sınavlara girebilmek için önceliklidir. İkincisi eserlerini jüriye beğendirmesi, jürinin bunu onaylaması, üçüncüsü de sözlü sınavdır! Merkezi yabancı dil sayılmazsa (ki son yıllarda o da şaibelerle çalkalanıyor) diğer iki sınav tamamen sübjektiftir. Keyfidir.Yardımcı doçentlikten doçentliğe geçişte merkezi yabancı dilin öncelikli hale getirilmesi ve sınavın zorlaştırılması, akademik unvanların önünü kapatan bir unsur haline getirilmiştir.Bu konuda ısrar edilecekse merkezi dil barajını aşamayanlara daha fazla eser üretme alternatifi verilerek bir defaya mahsus olmak üzere yabancı dil kaldırılarak mevcut birikim eritilerek sorun çözülmelidir.

1. b) Mevcut sistem tamamen sorunludur. Bunun için başta yabancı dil olmak üzere diğer iki sınav ve jüri sistemi kaldırılmalıdır. Çünkü mevcut sistemde ölçü jürinin inisiyatifidir. Bugün yaşanan sıkıntının temeli budur. Beş kişilik jürinin üçü eserleri onaylamazsa bu aşamadan başarılı olunamaz. Onun için jüri sistemi tamamen ortadan kaldırılmalı; insanı insanla denetlemek yerine sistemle denetlenme yapılmalıdır. Bunun için objektif ve şeffaf kurallar konulmalı, kaç eser ve bu eserlerden kaç puan alınacağı açıkça yazılmalı ve şartları yerine getirenlere kadroları verilmelidir. İnsanları bıktıran ve oyalayan anlayışlardan vazgeçilmelidir. SÖZLÜ, ZATEN BİR SINAV DEĞİLDİR. İSTEDİĞİNİ ELEMEK İÇİN 12 EYLÜLÜN ŞARTALARIINDA KONULMUŞ ELEME ARACIDIR.

1. c) Sözlünün ölçüsü yoktur. Burada jüriye çok geniş takdir yetkisi ve inisiyatifi tanınmış, doçent adayın hakları dikkate alınmamıştır. Her şey beş kişilik jüriden üç kişinin görüşüne bırakılmıştır. Sözlü sınav diye bir şey olamaz. YÖK de bunu fark etmiş olmalıdır ki Üniversitelere gönderdiği yedi maddelik metinin en başına bu durumun kaldırılmasını teklif etmiştir. Aslında sözlü türü sınavların amacı istediğini elemektir. 12 Eylül’ün ağır şartlarında konulmuş ve yıllarca insanları mağdur etmek için öngörülmüş keyfi bir “sopa” niteliğindedir. Keyfidir, sübjektiftir ve gereksizdir;mutlaka kaldırılmalıdır.

1. d) Ayrıca mevcut sistemde yasal olarak doçent adaylarının haksızlık karşısında şikâyet edecekleri idari merci bulunmamaktadır. Haksızlık ve mağduriyet konusunda itiraz edeceği veya şikâyet edebileceği bir idari merci olmalıdırve bu durum açık olarak Kanun ve Yönetmelikte yer almalıdır. 

Soru 2: Mevcut sistemin ilk aşamasında uygulanan doçentlik başvuru şartlarını sağlayan ve buna ilişkin ÜAK tarafından verilecek belge sahibi adayların doçentliğe yükseltilerek atanması aşamasının Üniversitelerimizce yürütülmesi;

Cevap 2: Mevcut sistem arızalıdır, kaldırılmalıdır. Ancak devamında ısrar edilecek ise; doçentlik Unvanını alanların üniversitelerine bırakılmadan atanmaları sağlanmalıdır. Zira keyfilikler yaşanıyor ve insanlar mağdur ediliyor.

Soru 3: Üniversitelerimizin ÜAK tarafından belirlenen asgari kriterleri üzerine ilave kriterler koyabilmesi veya bu kriterler ile yetinebilmesi;

Cevap 3: Üniversitelerin ilave kriterler koyması doğru değildir. Kriterleri ÜAK belirlemeye devam etmelidir. Ancak “araştırma üniversitelerine, yabancı dille eğitim yapan üniversiteler” için farklı kriterler konabilir. Bunları da ÜAK belirlemelidir.

Soru 4: Doçentliğin akademik bir unvan mı yoksa profesörlük gibi bir kadro unvanı mı olması gerektiği konusunun değerlendirilmesi;

Cevap 4: Doçentlik ve profesörlük akademik derece değil, kadro derecesidir ve öyle değerlendirilmelidir. Amerika Birleşik Devletleri örneği sıkça tekrarlanıyor ki, orada “tenure” deniliyor, karşılığı “kadro derecesi” veya “görev süresi” demektir. “Memuriyetinde kalabilme, kadro sahibi olma” anlamına da gelmektedir. Bizdeki gibi üç aşamalı bir engel söz konusu değildir. Kaldı ki ABD, 50 eyaletten oluşan Federal devlettir ve dört binin üzerinde üniversitesi vardır. Her üniversite şartlarını kendisi belirler ve daimî kadroları (tenure) kendisi verir. Bizdekine benzer sübjektif sınavlar ve özellikle son yıllarda şaibelerle anılan merkezi yabancı dil sınavları söz konusu değildir. Orada da doçentlik unvanı kadro derecesidir akademik veya eğitim (eğitim sonucu alınan bir derece) değildir.

Soru 5: Doçentliğin akademik bir unvan olarak değerlendirilmesi durumunda; unvanın alınması ve korunmasında ne tür kriterlerin aranmasının gerektiği;

Cevap 5: Dördüncü madde de izah edildiği gibi doçentlik akademik bir unvan değildir kadro unvanıdır. Onun için yukarıdan itibaren anlatıldığı gibi mevcut durum ciddi anlamda gözden geçirilmeli ve sistem sübjektif değerlendirilmelerden arındırılarak objektif ve yapılabilir kriterlere büründürülmelidir. Yabancı dil sınavı tamamen kaldırılmalıdır; ÜAK tarafından belirtilen eser ve çalışma tecrübesi kriterlerini yerine getirenlere üniversitelerinde kadroları verilmelidir. Bu arada mağdur olanların mağduriyetleri de giderilmelidir.

Soru 6: Mevcut sistemde olduğu gibi akademi dışından da doçentlik unvanının kazanılmasına devam edilmesi hususunun değerlendirilmesi, devam edilmesi durumunda bu unvanın hangi kriterlerle ve hangi kurum tarafından (ÜAK/Üniversiteler) verilmesinin uygun olacağı;

Cevap 6: Doçentlik Üniversite kadrosudur ve öyle olmalıdır. Yardımcı doçentlik ve profesörlükte olduğu gibi ÜAK tarafından belirlenen kriterleri yerine getirenlere kadroları verilmelidir. Üniversitede çalışmadığı sürece bu tür unvanların dışarı verilmesi doğru değildir. Askeri rütbeler veya belirli kurumlar için gerekli olan kadro dereceleri dışarıya verilmediği gibi doçentliğin verilmesini de doğru bulmuyoruz. Doktoranın verilmesi yeterlidir çünkü doktora bir eğitim derecesidir ve eğitim sonucu elde edilmektedir.

Soru 7: Bunların dışında doçentlik süreçlerine ilişkin değerlendirmeye alınmasını istediğiniz varsa başka konu veya öneri.

Cevap 7: BİR DEFAYA MAHSUS OLMAK ÜZERE, mağdur edilenlerin mağduriyetlerini gidermek gerekir. Bunun için;

1. a)Şu anda herhangi bir yükseköğretim kurumunda yardımcı doçentlik kadrosunda en az beş yıl ve daha fazla çalışmış olanlar, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, kazanılmış hak aylık dereceleriyle birlikte, doçentlik, ilmi çalışmaları yeterli olduğu takdirde profesörlük kadrosuna atanmaları sağlanmalıdır. Bu kişiler, kadro şartı aranmaksızın, kazanılmış hak aylık dereceleriyle birlikte görev yaptıkları kurumlarında (Üniversitelerinde) Kanunun yürürlük tarihinden itibaren doçentlik ya da profesörlük kadrosuna atanırlar.

1. b)Yükseköğretim kurumlarında öğretim elemanı olarak çalışmış olanların; doktorasını veya sanatta yeterlilik konusunda başarı sağlamış bulunanların; belirli eser (mesela ulusal ve uluslararası 2 eser vb.) ve çalışma yapmış olmaları şartıyla tümüne doçentlik unvanı verilmeli ve bu unvanı almış olanlar, kadro şartı aranmaksızın bulundukları kurumlarında kazanılmış hak aylık dereceleriyle birlikte görevine devam etmeleri sağlanmalıdır.

Yrd. Doç. Dr. M. Hanefi Bostan

 Türk Eğitim-Sen

İstanbul İl Başkanı