Irak Türkmen Siyasi Hareketinin Mevcut Partileri

Bu yazımızda Irak Türkmen Toplumunun siyasi yapısının genel durumunu özetleyen bir değerlendirme yaptık.

Gerçekler gün yüzüne çıktıkça, Milliyetçi camia şaşkın!

Zira daha önceki yazılarımızda (ITC) yani Irak Türkmen Cephesi adıyla bilinen fakat fiilen özelliğini kaybetmiş olan çatı yapının Türkmen toplumunun tamamını temsil etmediğini defalarca dile getirdik.

Tüm Türkmen toplumunun birlikteliği amacıyla kurulan cephenin, yıllar sonra o dönemki fırsatçı temsilcilerinin kurnazca bir hamlesiyle geniş çevrelerden de kabul gören ITC Irak Türkmen Cephesi adındaki çatı kurumunu, 2005 yılında partiye dönüştürerek kendilerine siyasi menfaat elde ederken Türkmen halkını ve Türkmen Davasına en büyük zararın verilmesine sebep olmuşlardır.

Bu gerçekleri yazılarımızda dile getirdikçe, sorgusuz sualsiz şekilde Türkmenler’e maddi manevi destek gösteren milliyetçi camianın şaşkınlığı da dikkat çekmektedir. Zira iyi niyetle yapılan bu desteklerin Türkmenler’in tamamına yapıldığı düşünülmekteydi, fakat işin aslının öyle olmadığını; yani siyaseten ön saflarda boy gösteren mutlu bir azınlık tarafından sömürüldüğünü izah etmeye çalışıyoruz.  

Bugünkü bu vahim tabloyu net bir şekilde özetleyen Türkmen Davasına doğru pencereden bakarak düşüncelerini dile getiren Dr. Hicran Kazancı’nın yazısından bir kesitle devam edelim;

Dr. Kazancı, “Maalesef Türkmen siyasi partilerinin tek yumruk olmaları bir tarafa dursun, Türkmen halkının bağrından çıkan ve Irak Türkmenlerin en büyük örgütsel yapıya sahip olan ITC’de, paralel seviyeye varan derin iki başlılık yönetim biçimi yaşanmaktadır.

1995 yılından kurulan ITC, bugüne kadar yedi başkan değiştirdi. Değişen her başkan, değişim kararının yanlış veya doğru olmasını tartışmadan koltuğunu bıraktı ve kendisinden sonra gelen başkana destek verdi. Destek vermeyenler bile, Türkmen davasının zarar görmemesi adına köstek olmadılar. Ancak son başkanın değişimiyle ITC’nin kuruluşundan bugüne dek yaşanmamış bir talihsizlikle karşı karşıya kaldık Türkmen toplumu olarak.  Başkanlık koltuğunu bırakan Erşat Salihi, yerine gelen Başkan Hasan Turan’ı işlevsiz, güçsüz ve iş yapamaz konuma düşürmek için, Türkmen davasında tahribat yapma pahasına her türlü faaliyeti icra etmeye başladı.

Söz konusu faaliyetlerin ana merkezinin Türkiye olması da Türkmen toplumunda derin bir kafa karışıklığına yol açmaktadır. ITC başkanlığından alınan kişinin, bazı merkezlerde başkan gibi kabul edilmesi, Türkmen toplumundan ziyade Türkiye’nin imajını zedeliyor. Türkiye için, Mavi Vatan, Suriye’deki terör koridoru ve ekonomi kriz gibi hayati meseleler kadar mesele de önemlidir ve ivedilikle çözüm ihtiyacı bulunmaktadır. 

Bu bağlamda, 2019 yılında ITC’de başlatılan değişimler, yukarıdan aşağıya sağlıklı değişim olmadığı için bir tahribata dönüştü. Zayıf insanların önemli konuma getirilmesi, ITC için “strateji ve taktik” üreten beyni öldürdü ve yakın geleceği değil yarını göremez bir konuma getirdi kurumu. Dolayısıyla, 2019 yılında yapılan hatalardan, gurur meselesi yapmaksızın geri dönülmesi gerekir. Aksi takdirde, Irak Türkmen toplumundan önce Türk toplumunda nesillerden nesillere geçecek  Lozan Anlaşması’nın yarattığı travmanın benzerini yaratacak ve Kerkük – Musul meselesi ikinci Lozan yenilgisi diye tarihe geçecektir” dedi.

IRAK TÜRKMEN SİYASİ HAREKETİNİN MEVCUT PARTİLERİ

Türkmen Siyasi Hareketinde kaç tane parti var, politikaları projeleri nelerdir, bu partilerde kimler başkanlık etmiştir?

Irak Türkmen Cephesi Partisi: 

Genel Başkanı Hasan Turan (Eski milletvekili), Kuruluş tarihi 1995, 

Türkmeneli Partisi:

Genel Başkanı Riyaz Sarıkahya (Eski milletvekili), Kuruluş tarihi 1994,

Irak Türkmen Adalet Partisi:

Genel Başkanı Sabah Muhammet, Kuruluş tarihi 2004, 

Irak Türkmen Karar Partisi:

Genel Başkanı Kerim Zeynel, Kuruluş tarihi 2006,

Türkmen Hak Partisi: 

Genel Başkanı Turhan Müftü (Eski Bakan), Kuruluş tarihi 2018,

Türkmen Vefa Hareketi Genel Başkanı Feryat Tuzlu, Kuruluş tarihi 2001 (İran’da kurulmuştur)

Türkmen Milliyetçi Hareketi Genel Başkanı Hüsamettin Türkmen, Kuruluş tarihi 2003

Türkmen İslami Birliği Genel Başkanı Casim Muhammet (Eski Bakan),  Kuruluş tarihi 1994 (İran’da kurulmuştur)

Irak Türkmen İrade Partisi Genel Başkanı Jale Neftçi, Kuruluş tarihi 2018

IRAK TÜRKMEN CEPHESİ PARTİSİ

       Irak Türkmen Cephesi 24.04.1995 tarihinde Ankara’da kuruldu, Erbil’de deklare edildi. İlk on yılda partiler arası koalisyon ve çatı idi. 2005 yılının sonunda, o zamanki ITC başkanı Saadettin ERGEÇ Türkiye’ye ve içindeki partilere danışmadan emri vaki yaparak parti olarak kaydedip kendisini de başkanı olarak tescil etmiştir. Türkmen cephesinin ilk kuruluşunu 4 müessesenin bir araya gelerek oluşturduğu, bu müesseselerden 2’sinin siyasi parti 2’sinin de STK olduğu bilinmektedir.

      Irak Türkmen cephesinin kuruluşundaki siyasi partiler:

1. Irak Milli Türkmen Partisi: 1988 yılında kuruldu. Genel başkanları arasında Muzaffer Arslan ve şehit Mustafa Kemal Yayçılı gibi şahsiyetler bulunmuştur. Bu parti yıllar önce kapatıldı ve şu an faaliyeti yoktur.
2. Türkmeneli Partisi: Bu parti Irak’ta kurulan ilk Türkmen partilerindendir. 16.01.1994’te Riyaz SARIKAHYA tarafından Erbil’de kurulmuştur. Şu an faaliyetleri aktif bir şekilde devam etmektedir. Bu parti Mart 2005 tarihinde resmen Cepheden çekilmiştir.

     Türkmen cephesinin kuruluşundaki STK’lar:

1. Erbil Türkmen Kardeşlik Ocağı
2. Türkmen Bağımsızlar Hareketi

        Türkmen cephesinin mali kaynağı Türkiye’de faaliyet gösteren Türkmeneli Vakfıdır.  Söz konusu vakıf kuruluşundan beri cephe başkanlarına hatırı sayılır bir bütçe tahsis eder. Sadece Türkmeneli Vakfından değil, yönetimdekilerin başka yerlerden de maddi kaynak sağladıkları kanaati yaygındır. Güvenlik için alınan maddi kaynak bunun dışındadır. Türkmen cephesi partiye dönüştükten sonra partide Sünnileşme ön plana çıkmıştır. Cephe milliyetçi gözükmesine rağmen fiiliyatta aşırı sünni guruplarla işbirliği yaptığı için şii Türkmenlere karşı gizli bir tavır alınmış, bu da Musul bölgesinde Türkmenler arasında ikilik oluşturmuştur.  Bu süreçte cephe yanlış işlere bulaşarak aynı zamanda maddi yolsuzluklar ve şii-sünni ayırımı yaparak bunu üst seviyeye taşımıştır. Son on yılda İŞİD gelmeden öncesine kadar Türkmenler arasında nesep çatışmasında Musul ve TELAFER bölgesinde 2000 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu süreçte yaşanan çatışmalarda bazı cephe yöneticileri Musul bölgesinde aşırıcı sünni grupların yanında taraf tutmuştur. Bu durum da cepheye büyük zarar vermiştir. Şii Türkmenler cephenin davranışından dolayı cepheye ve Türkiye’ye küserek daha çok Bağdat ve İran’a yönelmişlerdir. Telafer’deki Şii Türkmenleri bu bölgeden sürmelerine Türkmen cephesi de sebep olmuştur. Şii Türkmenler de Bağdat’tan yardım istemişlerdir. Gelen yardımda bu sefer sünni Türkmenler zarar görmüştür. O dönemde cepheden ayrılan Türkmeneli partisi yöneticileri Türkmen cephesi liderini ve yöneticilerini uyarmış, bu olayların olabileceğini ve fitneye bulaşılmamasını dile getirmiştir. İlgililer tarafından uyarıları dikkate alınmadığından zaten önceden ayrılmıştır. Yani cephe partiye dönüşmeden 9 ay önce ayrılmıştır.

        Türkmen cephesinin 30’un üzerinde orta ve küçük büroları vardır.

7 yıl cephe başkanlığı yapan Saadettin ERGEÇ daha sonra baskılar ve yaptığı yanlışları görenlerin ısrarı ile Türkiye görevden almıştır. 2009 yılında Abdullah GÜL’ün danışmanı olan Erşat HÜRMÜZLÜ bey (Bu danışman Kerküklüdür. Aynı zamanda İstanbul’da KERKÜK vakıf başkanıdır.) Saadettin ERGEÇ ve ekibini desteklemek için Abdullah GÜL’ün de desteğini kazanmaya çalışmıştır. Ancak buna rağmen ilgililer tehlikeyi görünce Sadettin Ergeç’in adaylığı engellenmiştir. Yerine Suriye temsilciliğinden Kerkük il başkanlığına atanan Erşat Salihi aday gösterilmiştir. 11 yıl başkanlık yapan Erşat Salihi de Türkmen hareketine verdiği zarardan dolayı görevden alınmıştır.

       2021 yılında Türkmen cephesi partisi başkanlığından istifa ettirilen   Türkmen milletvekili Erşat SALİHİ o zamanlar Suriye’de Türkmen cephesi temsilcisi idi. Suriye’den 2009 yılının ilk aylarında geri döndü ve Türkmen cephesi Partisinin il başkanı oldu. Sonra Saadettin ERGEÇ’in engellenmesi ile de mecburen Türkmen Cephesi Partisi’nin başkanı oldu ve Ayad Allavi’nin partisinden yani El Vataniye’den milletvekili adayı olarak seçildi ve milletvekili oldu. Milletvekili olduktan sonra Irak Türkiye Büyükelçisi olan Murat ÖZÇELİK le görüşüp geçici olarak 6 aylığına kongresiz cephe başkanı oldu. 6 aylığına kongre başkanı olan Erşat SALİHİ hiçbir kongre yapmadan 2021 yılına kadar devam etti.  Bu normalde tüzüğe aykırıdır.

TÜRKMEN ADALET PARTİSİ

        2004 yılında Saddam Hüseyin yönetiminden sonra kuruldu. Irak İslam partisinden ayrılarak kurdular. 2005’in 6’ncı ayında Irak Türkmen Cephesine dahil oldular. Türkmen Cephesi kendisini parti olarak tescil ettiğinde de cepheden ayrılmadılar. 2008 yılında Türkmen cephesi partisinden ayrıldılar. Irak sınırları içinde tek büroları vardır. Şu anda tüzel partidir. Finans kaynağı Irak dışındaki İslami dernek üyeleridir. Zaman zaman Türkmeneli vakfından da yardım alır.

İlk Başkanı rahmetli Enver Bayraktar idi. Ziraat Fakültesi mezunu kendisi esnaftır, sosyal çalışmaları vardır. Daha önce Irak İslami Parti eski üyelerindendir. Oradan ayrılarak Türkmen Adalet Partisi’ni kurmuştur. Türkiye’de AK partiyi örnek alır. 2020 yılında koronadan dolayı vefat etmiştir yerine Kerkük petrol şirketinden emekli jeolog Sabah Türkmen getirilmiştir. Aynı çizgide hizmet etmeye devam etmektedir.

TÜRKMEN KARAR PARTİSİ

       2005 Yılında Irak Türkmen Cephesinden ayrılanlardan oluşan bir tepki partisidir. Üyelik konusunda herkese açıktır. Irak’ta tek bürosu vardır.  Bu büro Kerkük’tedir. Bu partinin masrafları üyeler ve parti başkanınca karşılanır.

Başkanı Kerim Zeynel’dir. Aynı zamanda Kerkük Ziraat Odası Başkanıdır. Milliyetçi çizgide olup yapıcı davranışları dikkat çekmiştir. Türkmen davasına hizmet etmeyi sever. Siyaset kadar sosyal bir kişiliği vardır. Kendisi iş adamıdır. Yavuz Ömer beyin vefatından sonra istememesine rağmen arkadaşlarının ısrarı üzerine partinin başına getirilmiştir. Türk milliyetçisidir ve yıllardan beri Türkmen partilerinin genel koordinatörüdür.

TÜRKMEN MİLLİYETÇİ HAREKET PARTİSİ

        Saddam devrildikten sonra kurulan bir partidir. Irak sınırları içinde tek binası olan, daha çok genç ve sporla uğraşanlar oluşturmuştur. MHP’nin Kerkük’teki uzantısı olduğu iddia edilip Türkiye’deki MHP camiasından toplanan yardımlar ile ilgilenir. Partinin başkanı Hüsamettin TÜRKMEN’dir. Milliyetçi görüşte oluğunu iddia eder. Bu partiye zaman zaman Türkmen cephesi partisi başkanlarından maddi destek sağlanır. Bu yolla şahısların cephenin yanında yer almaları sağlanır.

Hüsamettin Türkmen, Irakta normal polisken 1977’den sonra Türkiye’ye iltica etmiş sınırda Cem ERSEVER’le tanışmıştır. Yıllar sonra Türk vatandaşı olmuştur. Daha çok gençleri örgütlemeye çalışmakta olduğu bilinir.

IRAK TÜRKMEN İRADE PARTİSİ

      Başkanı bayan Jale NEFTÇİ’dir. Irak’ta tek büroları vardır. Liberal görüşlü Jale Netfçi eski milletvekili olup zengin sayılan Neftçi ailesine mensuptur. 2018 yılında İbadi’nin partisinden milletvekili adayı oldu, ve son olarak Birleşik Irak Türkmen cephesinden aday oldu üç kere aday olmuş ancak seçilmemiş, şu an Kerkük’te yaşamaktadır.

TÜRKMENELİ PARTİSİ

        Kurucusu Riyaz SARIKAHYA’dır. 16-01-1994 tarihinde kurulmuştur. Felsefesi Türkmenler için toprak hakimiyeti ve bölgede Türkmen yönetimini oluşturmaktır. Musul, Selahaddin, Erbil, Kerkük ve Kerkük’ün etrafında büroları faal olarak çalışmaktadır. Irak’ta yönetim ile ilgili proje ve modelleri olan tek Türkmen partisidir.

Projelerinden bazıları:

1. Kerkük bölgesel idari yönetimini oluşturmak.
2. Telafer’de idari yönetimi kurmak.
3. Türkmen coğrafyasında Mendeli’den yani Bağdat’ın doğusundan Telafer’e kadar idari yönetimi kurmak.
4. Irak’ın kuzeyinde 3 bölgeden oluşacak bir üst yönetim kurmak.
5. Irak ta 7 bölgeli yönetim kurmak. 1 adet karma yönetim Bağdat’ta,  3 adet Bağdat’ın güneyi şii yönetimler, 3 adet Bağdat kuzeyi. Bunlar biri Kürt, diğeri sünni Arap ve Türkmen yönetimi kurmak. Amacı ise iç balansı kurmaktır. Yani Kürtler için ayrı, Türkmenler için ayrı.

Projesi olan tek parti bu parti olduğundan diğerleri tarafından sevilmeyen ve tavsip edilmeyen bir parti olmasına rağmen Arap ve Kürt merkezleri ile  belirli tarihi ilişkileri vardır. Saddam döneminde 1998’de Erbil yönetimi ve Saddam anlaşarak Türkmeneli partisi başkanı Riyaz SARIKAHYA’yı bölgeden uzaklaştırmışlardır.

Riyaz SARIKAHYA Kimdir?

        Türkmen siyasetinin mühendisi olarak tavsif edilir. Türk milliyetçisidir. İslami ve insani değerlere de bağlı olduğundan Kürt ve Arap tarafından da tasvip görür. Mesleği mühendis olup, birçok STK’de aktif yapmıştır. Irak Türkleri Derneği, Türkmeneli Partisi, Irak Türkmen Cephesi ve birçok STK kurucularındandır. Türkmeneli partisini kendi bütçesiyle finanse etmektedir.

  Ocak 2005 yılında milletvekili seçilmiş ve Irak anayasa komisyonunda Türkmen temsilcisi olarak yer almıştır. Söz konusu anayasa komisyonuna Türkmenlerin siyasi, idari, kültürel ve eğitim haklarının yer alması için verdiği öneri kabul edilmiştir. Ayrıca o güne kadar Irakta iki resmi dilin yanında Türkmenlerin yoğun olduğu yerlerde de Türkmence’nin resmi dil olmasını sağlamıştır.  Şu an Musul, Kerkük, Tuzhurmatu da tabelalara Türkmence yazılmasında bu önerge vardır. Milli çerçevelerin dışına çıkmaz o çerçevede hareket eder. 40 yıldır Türkmen hareketinin üst yöneticisidir. Her ortamda Türkmenlere Türkiye’nin önemi ve değerini açık açık anlatmaktadır. Bölgede Türkiye’nin yanlısı olarak biliniyor. Açık sözlü olduğu bilinir. Arap ve Kürtlere düşmanlığı yoktur. Birçok Türkmen projesinin kurulması için öncülük etmiştir.

Türkiye’den davette Türkmen meclisinin Irak’ta kurulması için yardım istemiştir. Ayrıca Türkmenler için silahlı güç oluşturulması, Türkmen gençlerinin Türkiye’de eğitimi için ve Türkmeneli TV’nin iyileştirilmesini istemiştir. 28 yıldır Türkmenlerin içinde siyasetle en uzun süre uğraşan parti başkanıdır. Türkmenler arasında ayrımcılık yapmaz. Bölgedeki gençleri bilgilendirir ve destek çıkar.